NGƯỜI HOA TỐT HAY XẤU ?

LƯU THANH BÌNH
Khái niệm người Hoa trong bài này được hiểu là người Việt gốc Hoa, có quốc tịch Việt Nam và sinh sống trên đất nước Việt Nam. Nhiều người nói : “Gọi người Hoa là “người Tàu” là có tính xúc phạm miệt thị”, nhưng tôi thấy là bình thường, gần gũi; tên gọi này dễ làm ta liên tưởng đến cộng đồng dân cư sống ở phía nam Trung Hoa, có nhiều tương quan huyết thống và văn hóa với dân tộc Việt Nam. Chương trình phát thanh tiếng Hoa trên hệ thống đài phát thanh Sài- Gòn (thành phố HCM) hiện nay là tiếng Quảng Đông chứ không phải tiếng Bắc Kinh là vì thế.
Một sự thật không thể chối bỏ là người Hoa gắn kết chặt chẻ với quá trình mở nước và xây dựng đất nước Việt Nam suốt ba thế kỷ qua, với những tên tuổi lớn như Mạc Cửu,Trần Thượng Xuyên, Dương Ngạn Địch. Những biến cố xảy ra trên mảnh đất này, dù tốt hay xấu, người Hoa cũng cùng chịu chung số phận như người Việt bản xứ, chưa kể những đóng góp về kinh tế-văn hóa-xã hội của họ đều lưu dấu ấn từ buổi sơ khai mở nước đến thời buổi hội nhập bây giờ. Điển hình nhất là sự phồn thịnh của Chợ Lớn thập niên 60-70 góp phần làm nên Hòn Ngọc Viễn Đông hoặc những tổn thất, mất mát mà người Hoa phải chịu chung với người Việt (miền Nam) trong đợt tịch thu tư sản những năm 1976, 1978 thế kỷ trước.
Người Hoa có khiếu thương mãi và thích sống ở vùng đô thị, cùng với việc sinh hoạt tập trung nên giữ gìn bản sắc văn hóa rất tốt. Lễ hội cộ Bà chẳng hạn, từ lâu đã trở thành lễ hội dân gian chứ không còn là của riêng cộng đồng người Hoa nữa. Quê tôi có rất nhiều người Hoa, nhất là ở chợ Lái Thiêu. Họ sống giản dị, tuân thủ luật pháp, cần cù làm ăn, con cái phần lớn nối nghiệp cha mẹ theo nghề buôn bán, trừ một số học hành giỏi giang thì được học lên cao. Trong danh sách học sinh THĐ, các bạn có thể gặp rất nhiều anh chị là người Hoa mà tôi rất quý mến. Tôi không thấy họ có gì khác biệt, thậm chí một số còn diễn đạt chữ Việt lưu loát và đúng ngữ pháp hơn chúng ta nữa. Các anh chị, các bạn ấy cũng hòa nhập tốt trong môi trường học tập và sinh hoạt học đường. Lẽ nào họ không phải là những người bạn tốt ư ?
Người Hoa có nhiều đặc điểm chung với người Việt chúng ta : cũng ồn ào, cũng đi trễ, cũng tham vặt, cũng xả rác; nhưng cũng bác ái, vị tha, tôn trọng truyền thống gia đình, kính trọng tổ tiên. Đâu phải người Hoa nào cũng giàu. Đâu phải người Hoa nào cũng đủ tiền lo lính ma lính kiểng. Lái Thiêu có rất nhiều người Tàu buôn gánh bán bưng, làm thuê làm mướn, lao động chân tay, sống trong những hẻm nhỏ tối tăm chật chội. Họ sống an phận thủ thường, đến tuổi cũng phải đi lính, sau 1975 cũng phải đi kinh tế mới, cũng nhảy lầu, chết biển. Lẽ nào họ lại là người xấu, là kẻ thù của chúng ta ?
Thuở nhỏ, tôi có người bạn thân người Hoa, cùng học chung trường chung lớp suốt mấy năm cấp tiểu học, học không giỏi nhưng hiền hậu dễ mến. Nhà anh nghèo, ba má đều làm thợ lò chén. Hết tiểu học là thôi, anh ở nhà phụ việc.Tôi vào trường Trịnh Hoài Đức, có thầy cô mới, bạn bè mới, khung cảnh mới, tuổi trẻ lại dễ quên. Mãi nhiều năm về sau này, gặp một người bạn chung mới biết tin anh đã mất, bỏ xác ngoài chiến trường xa xôi. Tôi thẫn thờ mất một lúc, tự trách mình sao quá vô tình. Nhớ mùa Trung thu năm nào anh dẫn tôi về nhà chặt trúc làm đuốc, đi cộ rằm (bọn con trai lớp lớn không thèm chơi lồng đèn ngôi sao, con cá nữa. Chơi đuốc oai hơn, nhưng dễ chích ngọn đuốc vào đầu nhau). Ngã ba Cây Liễu lúc đó hãy còn hoang sơ, mồ mã nhiều hơn nhà ở, anh lại chịu khó đưa tôi về một đoạn. Tôi cố nhớ lại khuôn mặt và hình dáng của anh nhưng không rõ rệt vì đã quá lâu. Những con người ra đi, không dễ gì tái tạo. Những vũ trụ riêng tư không lặp lại bao giờ.
Tình hình quan hệ giữa hai nước Trung- Việt gần đây có nhiều chuyển biến, về mặt cấp nhà nước thì vẫn ổn định (ít ra là bề ngoài), thậm chí còn dễ dàng hơn như cho lưu hành tiền Trung Quốc trong khu vực biên giới, miễn visa cho du khách TQ nhưng mạng xã hội thì đa số tỏ ra ít thiện cảm nếu không muốn nói là ác cảm. Từ vụ giàn khoan Hải Dương 981, đến vụ Formosa, gần đây là dự luật Đặc khu khiến dân tình sôi sục. Nhất là việc nhập khẩu thực phẩm, hàng tiêu dùng nhiễm hóa chất độc hại có nguồn gốc xuất xứ từ Trung Quốc; dẫn đến những cái chết được báo trước, chậm mà chắc. Kể cả trong các lãnh vực khác, chất lượng hàng TQ luôn bị xếp hạng tín nhiệm thấp.
Bộ quy tắc ứng xử trên Biển Đông (COC) mãi vẫn là dự thảo, vẫn dậm chân tại chỗ suốt trong một thời gian dài chính là một bất lợi cho Việt Nam và các nước nhỏ trong vùng. Trong tương lai nếu Trung Quốc chưa làm chủ được biển Đông thì chắc lòng yêu nước của người dân Việt Nam còn bị thử thách nhiều phen. Chính lòng yêu nước mãnh liệt đã giúp chúng ta tồn tại suốt ngàn năm trong khi những nước lớn hơn như Mãn Châu, Tân Cương, Tây Tạng, Nội Mông đã bị nuốt chửng. Nhưng chúng ta cũng phải đủ tỉnh táo để phân biệt đúng sai, tránh những hành động quá khích.Như vụ biểu tình chống Trung Quốc năm 2014 tại các khu công nghiệp, hàng chục ngàn người cuồng nộ diễn hành, chỉ trong phút chốc biến thành bạo động. Không chỉ các xí nghiệp Trung Quốc mà Đài Loan, Nhật Bản, Hàn Quốc cũng bị “văng miểng” te tua vì người biểu tình không phân biệt được chữ viết. Chiều hôm đó tôi đứng nhìn hàng loạt xí nghiệp đổ nát mà chỉ biết lắc đầu ngao ngán.

Hãy giử cái đầu lạnh trên một quả tim nóng, xin đừng yêu nước mù quáng kiểu dân tộc chủ nghĩa cực đoan. Ở đâu, dân tộc nào cũng có người tốt kẻ xấu. Chúng ta chống tham vọng bành trướng đất đai, tranh đoạt lãnh hải của nhà cầm quyền Trung Quốc nhưng không chống lại nhân dân Trung Quốc hay cộng đồng người Hoa, chống chính sách hung hăng ỷ nước lớn hiếp đáp nước nhỏ của láng giềng ngàn năm chứ không chống sự giao lưu mậu dịch và văn hóa của hai nước, nhất là không kỳ thị cộng đồng người Hoa, vốn là một trong nhiều dân tộc đã góp công trong quá trình xây dựng hình thành nên quốc gia Việt Nam ngày nay.